Ψυχική Οδύνη Αλλοδαπών (1) σε τροχαία ατυχήματα στην Ελλάδα Εφαρμοστέο Δίκαιο το Ελληνικό (ΑΚ 26 & 932) Δημοσιεύεται στην Επιθεώρηση Συγκοινωνιακού Δικαίου τεύχος Φεβρουάριος & Μάρτιος 2010 Σελ. 88 ΑΠ 525/2010 και ΑΠ 581/2010

Σύμφωνα με τη διάταξη του ΑΚ 26 η σχέση, που δημιουργείται με τη διάπραξη αδικήματος στην Ελλάδα, διέπεται από το ελληνικό δίκαιο (Ολ. ΑΠ 14/1997) και επομένως σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο καθορίζεται και ποιος είναι ο δικαιούχος της αποζημίωσης. 
Συνεπώς σε περιπτώσεις εμπλοκής αλλοδαπών σε θανατηφόρα τροχαία ατυχήματα στην Ελλάδα, εφαρμόζεται το άρθρο 932 ΑΚ, το οποίο προβλέπει ότι μπορεί να επιδικαστεί χρηματική ικανοποίηση στην οικογένεια του θύματος λόγω ψυχικής οδύνης. 

Ο κύκλος των προσώπων που ανήκει στην οικογένεια του θύματος που δικαιούται να αξιώσει χρηματική ικανοποίηση έχει προσδιοριστεί νομολογιακά με την ερμηνεία της αόριστης νομικής έννοιας «οικογένεια» και μόνο η εγκυρότητα ή όχι της ύπαρξης συγγενικής σχέσης θα κριθεί με προσφυγή στις διατάξεις των άρθρων 13, 14, 17, 18, 22, 23 ΑΚ. 

Αναιρείται κατ΄ άρθρ. 559 αρ.1 ΚΠολΔ Εφετειακή απόφαση, που έκρινε ότι για τον προσδιορισμό των προσώπων που είναι δικαιούχοι ψυχικής οδύνης εφαρμόζεται το δίκαιο της Μεγάλης Βρετανίας, αφού η θανούσα είχε την υπηκοότητα αυτής της χώρας και ερμηνεύοντας τον προσκομισθέντα σε αντίγραφο αγγλικό νόμο για τα θανατηφόρα ατυχήματα απέρριψε την αγωγή.




Απόφ. ΑΠ 525/2010
Πρόεδρος Διονύσιος Γιαννακόπουλος
Εισηγητής Γεωργία Λαλούση
Δικηγόροι Γεώργιος Νάτσινας – Ευθύμιος Καραΐσκος



Σχόλια & Παρατηρήσεις

1) Ψυχική Οδύνη Αλλοδαπών & Εφαρμοστέο Δίκαιο 

Επιτέλους οι προσπάθειες μας στέφθηκαν από επιτυχία, ύστερα και από την ενδελεχή παρουσίαση από τις στήλες του περιοδικού μας, του νομικού ζητήματος που προκλήθηκε εν αιθρία μετά την έκδοση της ΑΠ 3/2007, και την τροπή που έλαβε το θέμα, αναφορικά με την επιδίκαση Ψυχικής Οδύνης στα μέλη της οικογένειας αλλοδαπού θανόντος σε τροχαίο ατύχημα στην Ελλάδα. 

Η νομολογία μας ταλανίστηκε όλο αυτό το χρονικό διάστημα και είναι άξιες επαίνου οι προσπάθειες των Ελλήνων Δικαστών να εξεύρουν διέξοδο δια μέσω συμπληγάδων πετρών, ώστε το ιερό δικαίωμα της ψυχικής οδύνης να μην εξανεμισθεί. Ο αγώνας αυτός παρουσιάσθηκε ενδελεχώς δια των στηλών του περιοδικού μας, με τον σχολιασμό των contra θέσεων της δημοσιευθείσας νομολογίας, αλλά και σε σχετική αρθογραφία εκπροσώπων του νομικού μας κόσμου, ώστε οι αναγνώστες – συνδρομητές μας να είναι πάντα ενήμεροι των εξελίξεων και των διεξόδων που παρείχαν τα δικονομικά προτεινόμενα φάρμακα.
Φρονούμε ότι η κατωτέρω δημοσιευόμενη απόφαση επανατοποθετεί το θέμα στην ορθή του διάσταση, εφόσον κρίνεται ότι εφαρμοστέο δίκαιο είναι το Ελληνικό και συγκεκριμένα η διάταξη του ΑΚ 932. Διαφαίνεται ότι η άποψη αυτή ισχυροποιείται από όμοια απόφαση του ιδίου τμήματος (ΑΠ 581/2010) δημοσιευόμενη στην ΕΣυγκΔ 2010 Σελ. 92
Ομοίως και Εφ.Αθ. 2461/2010 ΕΣυγκΔ 2010 Σελ. 98

Όπως παρουσιάζεται και στο σχετικό Σημείωμα του Δικηγόρου Λαμίας Ευθύμιου Καραϊσκου που δημοσιεύουμε κατωτέρω, το ζήτημα αναμένεται να κριθεί τελικά από την Ολομέλεια του Ανωτάτου Ακυρωτικού μας Δικαστηρίου, όπου έχει παραπεμφθεί.



Κείμενο Απόφασης ΑΠ 525/2010

ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ

Οι κανόνες του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου που περιέχονται στα άρθρα 4-33 ΑΚ καθορίζουν το στοιχείο το οποίο δημιουργεί το σύνδεσμο ενός προσώπου ή μιας βιοτικής σχέσης με ορισμένη πολιτεία και λόγω του συνδέσμου αυτού, η σχέση ή η κατάσταση που προκύπτει υποβάλλεται στη ρύθμιση της πολιτείας αυτής. Οι εν λόγω κανόνες αποτελούν μέρος του εγχώριου ουσιαστικού δικαίου και η παραβίαση τους ιδρύει λόγω αναίρεσης από το άρθρο 559 αρ. 1 ΚΠολΔ. Περαιτέρω, σύμφωνα με το άρθρο 26 ΑΚ, οι ενοχές από αδίκημα διέπονται από το δίκαιο του τόπου, όπου διαπράχθηκε το αδίκημα. Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι η σχέση, που δημιουργείται με τη διάπραξη αδικήματος στην Ελλάδα, διέπεται από το ελληνικό δίκαιο (ΟλΑΠ 14/1997) και επομένως σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο καθορίζεται και ποιος είναι ο δικαιούχος της αποζημίωσης. Ειδικότερα, σε περίπτωση θανάτωσης αλλοδαπού στο ελληνικό έδαφος από αδικοπραξία εφαρμόζεται το άρθρο 932 ΑΚ, το οποίο προβλέπει ότι μπορεί να επιδικαστεί χρηματική ικανοποίηση στην οικογένεια του θύματος λόγω ψυχικής οδύνης. Ο κύκλος των προσώπων που ανήκει στην οικογένεια του θύματος που δικαιούται να αξιώσει χρηματική ικανοποίηση έχει προσδιοριστεί νομολογιακά με την ερμηνεία της αόριστης νομικής έννοιας «οικογένεια» και μόνο η εγκυρότητα ή όχι της ύπαρξης συγγενικής σχέσης θα κριθεί με προσφυγή στις διατάξεις των άρθρων 13, 14, 17, 18, 22, 23 ΑΚ. 

Στην προκείμενη περίπτωση το Εφετείο δίκασε έφεση των αναιρεσειόντων-εναγόντων κατά της 4857/2006 οριστικής απόφασης του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών με την οποία είχε απορριφθεί αγωγή τους κατά το μέρος που επιδιωκόταν με αυτήν επιδίκαση χρηματικής ικανοποίησης λόγω ψυχικής οδύνης που προήλθε από το θάνατο συγγενούς τους που ήταν υπήκοος της Μεγάλης Βρετανίας (γονείς οι πρώτος και δεύτερη από τους αναιρεσείοντες, αδελφή η τρίτη από αυτούς και γιαγιά η τέταρτη), σε αυτοκινητικό ατύχημα που συνέβη στις 25-8-2005 στη Θάσο, και για το οποίο ευθύνεται ο οδηγός αυτοκινήτου που ήταν ασφαλισμένο για τις προς τρίτους προξενούμενες ζημίες στην αναιρεσίβλητη-εναγόμενη ασφαλιστική εταιρία. Το Εφετείο έκρινε ότι για τον προσδιορισμό των προσώπων που είναι δικαιούχοι της αξίωσης για χρηματική ικανοποίηση λόγω ψυχικής οδύνης εφαρμόζεται το δίκαιο της Μεγάλης Βρετανίας, αφού η θανούσα είχε την υπηκοότητα αυτής της χώρας και ερμηνεύοντας τον προσκομισθέντα σε αντίγραφο αγγλικό νόμο για τα θανατηφόρα ατυχήματα α) απέρριψε την αγωγή καθόσον αφορά τους γονείς ως αόριστη, διότι δεν προσδιορίζεται η ηλικία της θανούσας κόρης τους και β) απέρριψε την αγωγή καθόσον αφορά την αδελφή και τη γιαγιά της θανούσας ως μη νόμιμη. Με αυτά που δέχθηκε το Εφετείο εσφαλμένα ερμήνευσε και εφάρμοσε τις ανωτέρω μνημονευόμενες διατάξεις ιδιωτικού διεθνούς δικαίου και, συνεπώς, υπέπεσε στην πλημμέλεια από τον αριθμό 1 του άρθρου 559 ΚΠολΔ. Ο πρώτος λόγος της αναίρεσης (υπό στοιχεία 1 και 2 στο αναιρετήριο), συνεπώς, είναι βάσιμος και πρέπει να γίνει δεκτός, ενώ παρέλκει η εξέταση των λοιπών, εφόσον αναφέρονται στο ίδιο κεφάλαιο της αγωγής. 
Κατ’ ακολουθίαν, η αναίρεση πρέπει να γίνει δεκτή, να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση και να παραπεμφθεί η υπόθεση προς περαιτέρω εξέταση στο ίδιο Εφετείο Αθηνών, η συγκρότηση του οποίου από άλλους δικαστές, εκτός από εκείνους που δίκασαν προηγουμένως, είναι δυνατή (άρθρο 580 παρ. 3 ΚΠολΔ). Εξάλλου, η αναιρεσίβλητη εταιρία πρέπει να υποχρεωθεί, ως ηττηθείσα, να καταβάλει τη δικαστική δαπάνη των αναιρεσειόντων.

ΠΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ 

Αναιρεί την 4615/2007 απόφαση του Εφετείου Αθηνών.
Παραπέμπει την υπόθεση προς περαιτέρω εκδίκαση στο ίδιο Εφετείο Αθηνών, το οποίο θα συγκροτηθεί από άλλους δικαστές, εκτός από εκείνους που δίκασαν προηγουμένως.
Καταδικάζει την αναιρεσίβλητη ασφαλιστική εταιρία στη δικαστική δαπάνη των αναιρεσειόντων, την οποία ορίζει σε τρεις χιλιάδες (3000) ευρώ.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα, στις 19 Φεβρουαρίου 2010. Και
Δημοσιεύθηκε στην Αθήνα, σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του στις 19 Μαρτίου 2010.

———————————-

Σ.Σ. Κατωτέρω αντί άλλων δημοσιεύουμε σχετικό σημείωμα του Δικηγόρου Ευθυμίου Καραϊσκου που συνοψίζοντας παρουσιάζει εξελικτικά το ζήτημα 
Αναφορικά με την επιδίκαση Ψυχικής Οδύνης στα μέλη της οικογένειας Αλλοδαπού θανόντος σε τροχαίο ατύχημα στην Ελλάδα.



Σημείωμα

Ι. Με την εν λόγω απόφαση [Α.Π. 525/2010], όπως και με την Α.Π.581/2010, κρίθηκε ότι: Ο όρος «οικογένεια» αποτελεί αόριστη νομική έννοια του Ελληνικού ουσιαστικού δικαίου και, συνεπώς, ο κύκλος των δικαιούμενων προσώπων προσδιορίζεται από τον ίδιο το αρθρ. 932 ΑΚ, και κατά την ερμηνευόμενη πιο πάνω έννοια του οποίου, μέλη της οικογένειας του παθόντος είναι και οι «γονείς» και οι «αδελφοί» του θανατωθέντος. Συνεπώς, ο κύκλος των δικαιούμενων προσώπων, είναι εν προκειμένω προσδιορισμένος από το Ελληνικό δίκαιο. Ποιος, όμως, έχει στη συγκεκριμένη περίπτωση τη συγγενική ιδιότητα του «αδελφού», ή του «γονέα», πράγμα το οποίο συναρτάται πλέον με τη νομιμότητα του γάμου από τον οποίο προέρχεται η επικαλούμενη συγγενική σχέση, επί αλλοδαπού παθόντος, δεν θα καθορισθεί από το Ελληνικό δίκαιο, αλλά από το αλλοδαπό, με το οποίο συνδέονται ο θανατωθείς και οι αξιούντες τη χρηματική ικανοποίηση. Συνεπώς, ως προς το σημείο αυτό και μόνο θα πρέπει να γίνει λόγος για την εφαρμογή του αλλοδαπού δικαίου και όχι για το αν δικαιούνται ή όχι τα αδέλφια και οι γονείς του παθόντος χρηματική ικανοποίηση λόγω ψυχικής οδύνης.

ΙΙ. Ανατρέπεται δηλαδή, η παγία, μέχρι σήμερα νομολογία του Αρείου Πάγου με βάση την οποία, κατά τη διάταξη του άρθρου 26 του ΑΚ, οι ενοχές από αδίκημα διέπονται από το δίκαιο του τόπου, όπου διαπράχθηκε το αδίκημα. Από τη διάταξη αυτή προκύπτει, ότι η σχέση, που δημιουργείται με τη διάπραξη αδικήματος στην Ελλάδα διέπεται από το ελληνικό δίκαιο. Επομένως, κατά το δίκαιο αυτό κρίνεται, μεταξύ των άλλων, και αν στη συγκεκριμένη περίπτωση θεμελιώνεται και με ποιες προϋποθέσεις απαίτηση χρηματικής ικανοποιήσεως λόγω ηθικής βλάβης ή ψυχικής οδύνης κατά το άρθρο 932 του ΑΚ. Δεδομένου όμως ότι, κατά την τελευταία αυτή διάταξη, σε περίπτωση θανατώσεως προσώπου αξίωση χρηματικής ικανοποιήσεως λόγω ψυχικής οδύνης έχουν τα μέλη της οικογένειας του θανατωθέντος, το θέμα αν είναι ή όχι κάποιος μέλος της ίδιας οικογένειας με το θύμα κρίνεται με άλλες διατάξεις του ιδιωτικού διεθνούς δικαίου και συγκεκριμένα με τις διατάξεις των άρθρων 14, 17, 22 και 23 του ΑΚ, ανάλογα αν πρόκειται για σύζυγο ή τέκνα ( ΑΠ 799/2009, 3/2007). 

ΙΙΙ. Ειρήσθω ότι, το εν λόγω ζήτημα και νομικό θέμα, θα λυθεί και από την Ολομέλεια του Α.Π., αφού, η υπ. αριθ.1847/2009 απόφαση του Δ΄ Τμήματος του Αρείου Πάγου, οδηγήθηκε μεν στην κρατούσα μέχρι σήμερα άποψη [ως περιγράφω άνω ΙΙ], αλλά η απόφαση λήφθηκε με διαφορά μιας ψήφου [τριών έναντι δύο], οπότε παραπέμφθηκε στην Ολομέλεια του Αρείου Πάγου σύμφωνα με το άρθρο 563 παρ. 2 εδ β` ΚΠολΔ.



ΕΥΘΥΜΙΟΣ Κ. ΚΑΡΑΪΣΚΟΣ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ ΛΑΜΙΑΣ

…