Τροχαία ατυχήματα με στοιχεία Αλλοδαπότητας Η εξώδικη διεκδίκηση της αποζημίωσης Υπό Γεωργ.Αμπατζή Δικηγόρου Πατρών ΤΕΥΧΟΣ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2007 ΣΕΛ.194

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
«Ο ρόλος του Κοινοτικού Νομοθέτη στο Εσωτερικό Δίκαιο
της Αποζημίωσης από Τροχαία Ατυχήματα»

Ι. Εκείνο που εντυπωσιάζει όποιον ασχολείται με τροχαία ατυχήματα είναι η βαθιά επιρροή που ασκεί το Κοινοτικό Δίκαιο στις εσωτερικές νομοθεσίες των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η επιρροή αυτή στο πεδίο της αποζημίωσης από τρο­χαία ατυχήματα είναι η πλέον έντονη, σε σύγκριση με τους υπόλοιπους κλάδους του δικαίου. Μπορούμε να πούμε ότι το νομικό πλαίσιο της ρύθμισης των ζητημά­των που σχετίζονται με την αποζημίωση από την πάρα πάνω αιτία έχει περιέλθει πλέ­ον στην αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα όργανα της οποίας και ιδιαίτερα το Συμβούλιο της, με τις οδηγίες που εκδίδει προσπαθεί να ενοποιήσει τα δίκαια των επί μέρους κρατών-μελών. Και είναι πράγματι ανακόλουθο το ότι ενώ μέσα στα πλαί­σια της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν καταργηθεί οι τελωνιακοί έλεγχοι και έχει δια­σφαλιστεί η ελεύθερη διασυνοριακή μεταφορά των προϊόντων, οι επί μέρους έννο­μες τάξεις των κρατών-μελών, η γλώσσα και η νοοτροπία διαφέρουν. Παρά τις προ­σπάθειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εναρμόνιση του δικαίου της αποζημίωσης από τροχαία ατυχήματα, οι επί μέρους ρυθμίσεις παραμένουν πολύ διαφορετικές από χώρα σε χώρα, επειδή λείπει μια κοινή Ευρωπαϊκή νομική βάση. Ένα απτό πα­ράδειγμα αυτού του φαινομένου αποτελεί ο τρόπος με τον οποίο χειρίζονται οι νο­μοθέτες των διαφόρων κρατών το ζήτημα της χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθι­κής βλάβης και ψυχικής οδύνης. Π.χ στην Γερμανία και την Αυστρία αναγνωρίζεται χρηματική ικανοποίηση για ηθική βλάβη μόνο για βλάβη του σώματος ή της υγείας όχι όμως και με την μορφή της ψυχικής οδύνης σε περίπτωση θανάτου συγγενούς σε τροχαίο ατύχημα. Στην Ιταλία αναγνωρίζεται, πέρα από την περιουσιακή ζημία και την χρηματική ικανοποίηση για ηθική βλάβη ή ψυχική οδύνη αποζημίωση και για την αποκαλούμενη βιολογική ζημία, η οποία δεν αναγνωρίζεται ευθέως από το ελληνι­κό δίκαιο. Η τελευταία όμως αυτή μορφή της ζημίας μας θυμίζει την «ειδική αποζη­μίωση» του άρθρου 931 του ελληνικού Α.Κ. Στο αγγλικό δίκαιο αναγνωρίζεται αξίω­ση χρηματικής ικανοποίησης σε περίπτωση θανάτου μόνον υπέρ ορισμένου προοσώπου, δηλ. του συζύγου όπως και των γονέων του ανήλικου και άγαμου τέκνου και μόνον μέχρι το ποσό των 10.000,00 λιρών Αγγλίας. Βλέπετε λοιπόν ότι η ελληνική νομοθεσία είναι πιο προχωρημένη σε σύγκριση με τις νομοθεσίες της Γερμανίας, Αυ­στρίας και Αγγλίας τουλάχιστον ως προς το ζήτημα της χρηματικής ικανοποίησης λόγω ψυχικής οδύνης, η οποία θεσπίζεται ως σαφές δικαίωμα των μελών της οικο­γένειας του θύματος. Εξάλλου διαφορές υπάρχουν και ως προς τον τρόπο προσ­διορισμού του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης στα διάφο­ρα κράτη. Στην Ιταλία, την Γαλλία και την Ισπανία π.χ ο προσδιορισμός γίνεται σύμ­φωνα με μία προδιαγεγραμμένη κλίμακα, ενώ στη Γερμανία, την Ελβετία, την Αυ­στρία και την Μεγάλη Βρετανία, και βέβαια στην Ελλάδα, τα δικαστήρια είναι εκεί­να τα οποία προσδιορίζουν το ύψος του ποσού της χρηματική ικανοποίησης.
Για να κατανοηθεί η σημασία που έχουν οι διαφορετικές ρυθμίσεις των εννόμων τάξεων των διαφόρων κρατών-μελών στην διεκδίκηση της αποζημίωσης από τρο­χαίο ατύχημα θα σας αναφέρω το ακόλουθο παράδειγμα:
Πριν από μερικά χρόνια αυνέβη στη νότια Πελοπόννησο ένα σοβαρό τροχαίο ατύχημα. Αυτοκίνητο αυστριακής προελεύσεως με αυστριακές πινακίδες κυκλοφο­ρίας εισήλθε στο αντίθετο ρεύμα κυκλοφορίας και επέπεσε επί γερμανικού αυτοκι­νήτου, με γερμανικές πινακίδες κυκλοφορίας, το οποίο εμβόλισε πλαγιομετωπικά. Η οδηγός του πρώτου αυτοκινήτου ήταν αυστριακή υπήκοος, ενώ ο οδηγός του δεύ­τερου Γερμανός υπήκοος. Ο τραγικός απολογισμός ήταν να θανατωθούν αμέσως δύο από τους επιβάτες του γερμανικού αυτοκινήτου, ο οδηγός και ένας επιβάτης, και να τραυματιστούν σοβαρά οι υπόλοιποι επιβάτες, όλοι Γερμανοί υπήκοοι. Από τους επιβαίνοντες στο αυστριακό αυτοκίνητο δεν τραυματίστηκε κανένας. Δεδομέ­νου ότι η υπαιτιότητα της αυστριακής οδηγού ήταν αναμφισβήτητη, σύμφωνα με τα στοιχεία της ποινικής δικογραφίας που είχε συνταχθεί από την αρμόδια Ελληνική Αστυνομική Αρχή, η ασφαλιστική εταιρία του ζημιογόνου αυτοκινήτου, που είχε την έδρα της στην Αυστρία, έσπευσε να καταβάλει εξωδίκως αποζημίωση στους συγγε­νείς των θανόντων και στους τραυματισθέντες. Η αποζημίωση αυτή περιοριζόταν στην αντιμετώπιση των πρώτων δαπανών τους (έξοδα κηδείας των θυμάτων, μετα­κινήσεις των συγγενών τους, έξοδα για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη που δεν κα­λύπτονταν από το ασφαλιστικό τους ταμείο, απώλεια εισοδημάτων περιορισμένου χρονικού διαστήματος κ.λ.π). Η ασφαλιστική αυτή εταιρία έκρινε σκόπιμο να προ­χωρήσει στην καταβολή των πάρα πάνω αποζημιώσεων, χωρίς να υπάρξει προη­γούμενη δικαστική κρίση, διότι υπολόγισε ότι με την καταβολή αυτών των χρημά­των, που ήταν περιορισμένου ύψους, θα έκλεινε η υπόθεση. Δεν υπολόγισε όμως ότι στην περίπτωση αυτή υπήρχε η δυνατότητα εφαρμογής όχι του αυστριακού ή του γερμανικού δικαίου, αλλά του δικαίου άλλης χώρας, το οποίο ενδεχομένως προ­βλέπει και άλλες περαιτέρω μορφές αποζημίωσης, όπως είναι η χρηματική ικανο­ποίηση λόγω ψυχικής οδύνης, όσον αφορά τις διεκδικήσεις των συγγενών των θυ­μάτων. Οι τελευταίοι πληροφορήθηκαν ότι, σύμφωνα με τις διατάξεις που ισχύουν στην Αυστρία και τη Γερμανία, δεν προβλέπεται η διεκδίκηση και επιδίκαση από τα δικαστήρια χρηματικής ικανοποίησης λόγω ψυχικής οδύνης στην οικογένεια του θύ­ματος. Εντελώς συμπτωματικά, κάποιος δικηγόρος τους ενημέρωσε ότι είχαν τη δυ­νατότητα να εγείρουν την αγωγή τους στην Ελλάδα, το δίκαιο της οποίας προβλέ­πει ως αυτοτελές κονδύλιο την χρηματική ικανοποίηση λόγω ψυχικής οδύνης στην οικογένεια του θύματος. Ακολούθως οι συγγενείς των θυμάτων απευθύνθηκαν σε Έλληνα δικηγόρο και του ανέθεσαν να διεκδικήσει για λογαριασμό τους χρηματική ικανοποίηση λόγω ψυχικής οδύνης. Στο δικαστικό αγώνα που επακολούθησε η πά­ρα πάνω αυστριακή ασφαλιστική εταιρία αμύνθηκε σθεναρά. Πλην όμως τόσο το πρωτοβάθμιο όσο και το δευτεροβάθμιο δικαστήριο δικαίωσαν τους συγγενείς των θανόντων και τους επιδίκασαν ένα αρκετά σημαντικό ποσό ως ψυχική οδύνη, που ήταν προσαρμοσμένο στα δεδομένα της ελληνικής νομολογίας. Οι σχετικές απο­φάσεις είναι οι υπ’ αριθ. 174/2000 και 167/2003 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Κυ­παρισσίας και του Εφετείου Ναυπλίου, αντίστοιχα.
Από όσυ. αναφέρθηκαν πάρα πάνω καταφαίνεται η ανάγκη προσέγγισης και συ­ντονισμού των νομοθεσιών των κρατών-μελών της Ένωσης, ως προς το ζήτημα της ουσιαστικής ευθύνης που προκύπτει από την διασυνοριακή κυκλοφορία των αυτοκι­νήτων.

Παράγωγο Δίκαιο – Κοινοτικές Οδηγίες

Ο Κοινοτικός νομοθέτης, από την πρώτη κιόλας οδηγία του έτους 1972, θεωρεί ότι η προσέγγιση αυτή και ο συντονισμός των νομοθεσιών, που περιλαμβάνει και τις ρυθμίσεις οι οποίες αφορούν την ασφάλιση των αυτοκινήτων, συνδέεται άρρηκτα με έναν από τους βασικούς στόχους της Ένωσης που είναι η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων και των αγαθών μέσα στο Κοινοτικό έδαφος. Για το λόγο αυτό αποδύ-θηκε σε μία προσπάθεια με το νομοθετικό της έργο, που εκφράζεται κυρίως μέσα από Οδηγίες, να επιτύχει τον πάρα πάνω στόχο. Η προσπάθεια αυτή, όσον αφορά τις Οδηγίες, άρχισε το έτος 1972 και συνεχίζεται με δραστήριο τρόπο μέχρι σήμε­ρα. Χαρακτηριστικό στοιχείο όλων αυτών των Οδηγιών είναι η μέριμνα του Κοινοτι­κού νομοθέτη να ισχυροποιήσει τη θέση του ζημιωθέντος έναντι της ασφαλιστικής εταιρίας που καλύπτει το ζημιογόνο όχημα και να τον διευκολύνει στην διεκδίκηση των σχετικών αξιώσεων του.
Μέχρι σήμερα το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει υιοθετήσει 4 Οδηγίες, με τις οποίες εναρμονίστηκε πλήρως η ελληνική νομοθεσία (πρόσφατα εκδόθηκε και 5η Κοινοτική Οδηγία, για την οποία θα γίνει λόγος πάρα κάτω. Στις Οδηγίες αυτές οφείλουμε σήμερα τις σημαντικότερες διατάξεις του εσωτερικού δικαίου μας, με τις οποίες αναβαθμίστηκε η θέση του ζημιωθέντος σε τροχαίο ατύχημα έναντι των υπό­χρεων ασφαλιστικών εταιριών τόσο από άποψη ουσιαστική όσο και διαδικαστική. Για την διασφάλιση των ουσιαστικών δικαιωμάτων του ζημιωθέντος μερίμνησαν κυρίως οι 3 πρώτες Οδηγίες, στις διατάξεις των οποίων οφείλονται οι πάρα κάτω ενδεικτικά αναφερόμενες ρυθμίσεις:

Η υποχρεωτική διεθνής ασφαλιστική κάλυψη των οχημάτων. Δηλαδή δεν μπορεί να κινηθεί αυτοκίνητο έξω από τον χώρο στον οποίο συνήθως σταθμεύει, χωρίς να είναι εφοδιασμένο με πιστοποιητικό διεθνούς ασφάλισης ή τουλάχιστον να υπάρχει εγχώριος οργανισμός, ο οποίος να παρέχει ασφαλιστική κάλυψη.
Η αύξηση του ποσού των ελαχίστων ορίων ασφαλιστικής κάλυψης των οχημά­των.
Η ίδρυση του επικουρικού κεφαλαίου.
Η θέσπιση του βασικού κανόνα ότι ο ασφαλιστής δεν μπορεί να αντιτάξει κατά βάση ενστάσεις που απορρέουν από την ασφαλιστική σύμβαση κατά του ζημιωθέ­ντος τρίτου. Αυτή η ανεξαρτητοποίηση της θέσης του ζημιωθέντος τρίτου από ελατ­τώματα της συμβάσεως ή από την αντισυμβατική συμπεριφορά του ασφαλισμένου έχει θεσμοθετηθεί ήδη στην χώρα μας με την διάταξη του άρθρου 11 του Ν. 489/1976.
Η επέκταση της ασφαλιστικής κάλυψης και στα πρόσωπα που επιβαίνουν στο αυ­τοκίνητο.
Όλες οι πάρα πάνω ουσιαστικού περιεχομένου ρυθμίσεις προβλέφθηκαν από τις 3 πρώτες Κοινοτικές Οδηγίες. Με την 4η Κοινοτική Οδηγία, στης οποίας την ανάλυ­ση επικεντρώνεται η σημερινή εισήγηση, ο Κοινοτικός νομοθέτης έχει ως στόχο να διευκολύνει τον ζημιωθέντα στην εξώδικη ικανοποίηση των αξιώσεων του, από δια­δικαστική καθαρά άποψη.