H ΑΜΕΣΗ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΙΑΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΑΔΙΚΟΠΡΑΞΙΑ ΣΕ ΒΑΡΟΣ ΤΡΙΤΟΥ
(ΣΥΖΥΓΟΥ- ΓΟΝΕΑ ή ΤΕΚΝΟΥ)
ΗΘΙΚΗ ΒΛΑΒΗ << ΕΜΜΕΣΩΣ ΖΗΜΙΩΘΕΝΤΩΝ>>
υπό ΙΩΑΝΝΗ Μ. ΚΩΛΕΤΤΗ
ΔΙΚΗΓΟΡΟΥ ΑΘΗΝΩΝ
Το παρών άρθρο αποτέλεσε Εισήγηση
στο Πανελλήνιο Συνέδριο της Επιθεώρησης Συγκοινωνιακού Δικαίου
«ΤΟ ΤΡΟΧΑΙΟ ΑΤΥΧΗΜΑ – ΠΟΙΝΙΚΗ ΚΑΙ ΑΣΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΕΜΠΕΛΚΟΜΕΝΩΝ»,
υπό την αιγίδα και συνδιοργάνωση
της Νομικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης
και του Δικηγορικού Συλλόγου Ροδόπης
20-21 Σεπτεμβρίου 2019
1.ΕΙΣΑΓΩΓΉ.
Στον χώρο της αδικοπραξίας υπάρχουν ζημίες η ικανοποίηση των οποίων αμφισβητείται έντονα από την θεωρία και την νομολογία. Πρόκειται για τις λεγόμενες έμμεσες ζημίες των φερομένων ως ΕΜΜΕΣΩΣ ΖΗΜΙΩΘΕΝΤΩΝ.
Πχ Είναι νόμιμο το αγωγικό κονδύλιο διαφυγόντων εισοδημάτων της μητέρας θανατωθέντος τέκνου της η οποία λόγω καταθλιπτικής συνδρομής της από την θανάτωση του τέκνου της απολύθηκε από την εργασία της ;
Είναι άραγε κοινωνικά αποδεκτή και δίκαιη η απόρριψη του ως άνω αιτήματος με τον απλό διαχωρισμό ότι η παραπάνω απαίτηση ανήκει σε εμμέσως ζημιωθέντα και δεν αποζημιώνεται ; Είναι επιστημονικά αποδεκτή η απόρριψη του ως άνω αιτήματος με την στερότυπη και αξιωματικά ρήση ότι << πρόκειται περί εμμέσως ζημιωθέντος μη δικαιούμενος σε αποζημίωση>>
Πώς εμπλέκονται άραγε οι διατάξεις περί αδικοπραξίας με την προσβολή προσωποπαγών λειτουργικών δικαιωμάτων του οικογενειακού δικαίου στην παραπάνω ζημία;
- O ZHMIΩΘΕΙΣ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΠΡΟΣΒΟΛΗΣ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ ΤΟΥ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
Ο Α.Κ δεν προσδιορίζει την έννοια της ζημίας σε άμεση και έμμεση , ούτε έχει διαχωρισμό μεταξύ αμέσου και εμέσου ζημιωθέντος, ούτε προσδιορίζει την έννοια της ζημίας.
Τι είναι ζημία :
Κάθε βλάβη που προκαλείται σε υλικά και άυλα αγαθά του ανθρώπου (περιουσιακή ζημία –ηθική βλάβη η ζημία μη περιουσιακή ).
Περιουσιακή ζημία είναι το σύνολο των οικονομικών αγαθών που συγκεκριμένο πρόσωπο δικαιούται να απολαύσει .
Η μη περιουσιακή βλάβη που ισοδυναμεί με την ηθική βλάβη αφορά κάθε βλάβη στον τομέα των άυλων αγαθών και δικαιωμάτων του ανθρώπου που δικαιούται ν απολαμβάνει.
Στον τομέα της μη περιουσιακής βλάβης εντάσσεται σαν υποσύνολο η βλάβη των σωματικών πνευματικών η ψυχικών λειτουργιών του ανθρώπου.
Σχηματοποιιώντας τα παραπάνω με ένα κύκλο, στο μέσον του τοποθετείται ο άνθρωπος και στον κύκλο αναφοράς του τοποθετούνται το σύνολο των περιουσιακών η μη αγαθών που αυτός απολαμβάνει . Στο κύκλο αυτό όμως υπάρχουν και άυλα δικαιώματα και έννομα συμφέροντα που προστατεύονται από πληθώρα διατάξεων όπως από το Σύνταγμα και τις διατάξεις του οικογενειακού δικαίου, όπως είναι το λειτουργικό δικαίωμα της γονικής μέριμνας, το δικαίωμα στο γάμο και στην συμβίωση, το δικαίωμα της πατρότητος και της μητρότητος, το δικαίωμα και η υποχρέωση του τέκνου και του γονέα να παράσχουν μεταξύ τους και αμοιβαίως υπηρεσίες και διατροφή ανάλογα με τις δυνατοτητές τους . Τα παραπάνω λειτουργικά προσωπικά δικαιώματα είναι απόλυτα δηλαδή λόγω του ότι αποτελούν και δικαίωμα των υποκειμένων να τα απολαύσουν , η στερεσή τους η η προσβολή τους από τρίτους συνιστά και αδικοπραξία εάν συντρέχουν και οι υπόλοιπες προυποθέσεις του 914.ΑΚ
Αλλωστε εάν ανατρέξουμε στην ερμηνεία του 914 Α.Κ, διαγιγνώσκουμε ότι η η προσβολή αφορά δικαίωμα και έννομο συμφέρον που προστατεύεται είτε από αστικές η ποινικές η διοικητικές η Συνταγματικές διατάξεις. Έτσι η συμμόρφωση στην << μη αδικοπραξία >> προκύπτει από την υποχρέωση καθενός, από τα στον κοινωνικό οργανισμό διαβιούντα άτομα, του να περιορίζει την ελευθερία του στην συμπεριφορά του, κατά τρόπο ώστε να μη θίγει προστατευόμενο έννομο δικαίωμα ή αγαθό των λοιπών μελών της κοινωνίας. Η άνω όμως διάκριση δεν στηρίζεται στον Α.Κ, αντίθετα μάλιστα από τον τίτλο του σχετικού κεφαλαίου (39ου) «αδικοπραξίες», σε συνάρτηση με τον παράτιτλο της Α.Κ 914 («έννοια») εξάγεται το πόρισμα ότι αδικοπραξία είναι η παράνομη και υπαίτια πράξη, προσβολή εννόμως προστατευόμενου ξένου συμφέροντος, δηλαδή δικαιώματος ή κάποιου αγαθού, από την οποία επήλθε ζημία σε άλλο. Η έννομη τάξη με την αδικοπραξία συνδέει τη γένεση αυτοτελούς ενοχής, η οποία αντικείμενο έχει την υποχρέωση του υπαιτίου σε αποζημίωση του ζημιωθέντος άλλου, προς αποκατάσταση της προκληθείσας σ’ αυτό ζημίας. Συνεπώς κατά την ορθότερη άποψη οι όροι «αδικοπραξία και αδίκημα» ταυτίζονται. Αδικοπραξία συνιστά και η πράξη του νομοθέτη, εφόσον απ’ αυτή προσβάλλεται δικαίωμα προστατευόμενο από το Σύνταγμα, υπό την προυπόθεση ότι ακολουθεί η προκαλούσα τη βλάβη εφαρμογή του αντισυνταγματικού νόμου 8α, χωρίς στην περίπτωση αυτή να απαιτείται ένδικη άρνηση απόρριψη σχετικής προς τούτο έγγραφης αίτησης αφού η προγενέστερη θέσπιση του σχετικού νόμου υποδηλώνει σαφή άρνηση της Πολιτείας, στο σύνολο της λαμβανόμενης, ώστε η απλή συμμόρφωση της διοίκησης προς τη δια του νόμου επιταγή να συνιστά τη βάση, το θεμέλιο αδικοπραξίας αυτοτελώς. Η παρά το νόμο υπαίτια προσβολή εννόμως προστατευόμενου ξένου δικαιώματος ή αγαθού μπορεί να χωρήσει όχι μόνο σε απόλυτα δικαιώματα, αλλά και επί σχετικών δικαιωμάτων, γιατί και στα τελευταία δύναται να υπάρξει προσβολή από τρίτο. Ο τρίτος που καθιστά σε κάποιο οφειλέτη αδύνατη την εκπλήρωση της συμβατικής παροχής τους, καταστρέφοντας αυτή, προσβάλλει το δικαίωμα του δανειστή κατά την έννοια της Α.Κ 914 και συνεπώς είναι υπόχρεος σε αποζημίωση του δανειστή προς αποκατάσταση της ζημία του.
Δικαίωμα αποζημίωσης από τη διάταξη αυτή, ήτοι από παράνομη και υπαίτια συμπεριφορά, γεννάται όχι μόνον όταν με αυτή προσβάλλεται ιδιωτικό δικαίωμα, όπως είναι η ιδιοκτησία, αλλά και όταν με αυτή βλάπτεται άλλο ατομικό συμφέρον, που δεν αποτελεί περιεχόμενο ιδιωτικού δικαιώματος. Για να υπάρξει όμως δικαίωμα αποζημίωσης σε περίπτωση προσβολής ατομικού συμφέροντος, απαιτείται η παραβιαζόμενη διάταξη υπαιτίως να είναι κατά το γράμμα της ή τον σκοπό του νομοθέτη, προστατευτική του προσβαλλόμενου ατομικού συμφέροντος ή τουλάχιστον και αυτού. Υποστηρίζεται ότι για την έννοια του παρανόμου αρκεί η της ανθρώπινης συμπεριφοράς αποδοκιμασία από το θετικό δίκαιο και τους σκοπούς γενικά. Έτσι αρκεί η αντίθεση της πράξης στο όλο πνεύμα του δικαίου ή στις επιταγές της έννομης τάξης και δεν απαιτείται παράβαση ορισμένου κανόνα δικαίου.
Είναι σαφές επομένως, με βάση τα παραπάνω και υπό την πιο πάνω ερμηνεία της 914.ΑΚ ότι μέσα στον ως άνω κύκλο αναπτύσσονται νομικές προστατευόμενες σχέσεις ,δικαιώματα και υποχρεώσεις του απευθείας πληγέντος από την αδικοπραξία με έτερα πρόσωπα τα οποία και αυτά πρέπει να προστατευτούν όταν πλήττονται δικαιώματα τους που συνδέονται με τον π.χ τραυματισθέντα η προσβληθέντα από αδικοπραξία διότι τούτο είναι δίκαιο και εύλογο και συνάδει με το περί κοινού περί δικαίου αίσθημα το οποίο και η νομολογία μας εντάσσει στο πεδίο των διδαγμάτων της κοινής πείρας, η παραβίαση των οποίων ελέγχεται αναιρετικά.
Είναι λοιπόν σαφές ότι πρέπει να εγκαταλειφθεί ο αφηρημένος διαχωρισμός μεταξύ άμεσης και έμμεσης ζημίας αμέσου και εμμέσου ζημιωθέντος και να προσδιορισθούν κριτήρια με βάση τις παραπάνω σκέψεις δηλαδή την προστασία των άυλων και περιουσιακών αγαθών του ανθρώπου και των εχόντων συμβατικές η νομικές προστατευόμενες σχέσεις μαζί του με κριτήριο την ικανοποίηση του δικαίου και του περί κοινού δικαίου αισθήματος.
Η νομολογία μας , είναι διχασμένη και εγκλωβισμένη στην διάκριση αμέσου και εμμέσου ζημιωθέντος και αμέσου και εμέσου ζημίας, προσπαθούσε δε στο παρελθόν και με το πέρασμα των ετών μέχρι σήμερα ακόμη λιγότερο , να αποζημιώσει περιπτώσεις που είναι ΔΙΚΑΙΟ να αποζημιωθούν, χρησιμοποιώντας το κριτήριο του αμέσως η εμμέσως ζημιωθέντος από ένα ατύχημα χωρίς να το αναλύει η συγχέοντας την άμεση με την έμμεση ζημία.
Ως Εμμεση ζημία πχ. αμέσως ζημιωθέντος είναι τα διαφυγόντα κέρδη εκ της εργασίας του και βεβαίως είναι αποζημιωτέα.
Το πρόβλημα που ανακύπτει στην πράξη και στην κρατούσα νομολογία και ο αποκλεισμός των ζημιών ως ανηκόντων σε εμμέσους ζημιωθέντες, είτε πρόκειται για περιουσιακή η μη ζημία, προέρχεται από την εσφαλμένη ερμηνεία…….
Για να έχετε πρόσβαση στα άρθρα μας και σε όλες τις εισηγήσεις των Νομικών Συνεδρίων μας
κάντε την εγγραφή σας τώρα στην αρτιότερη επιστημονική ενημέρωση του πιο έγκυρου
Νομικού Περιοδικού Τροχαίου και Ασφαλιστικού Δικαίου πατώντας στην παρακάτω εικόνα.
Για να διαβάσετε περισσότερα παρακαλώ συνδεθείτε συμπληρώνοντας τα στοιχειά σας